همکاری مرکز نوآوری سازمان اداری و استخدامی با تیم توسعه هوش مصنوعی الفبا
دو راهکار عملی برای تحول دیجیتال خدمات عمومی
پایلوت‌های خدمات عمومی
خلاصهٔ مدیریتی
راهکار اول: پروژه‌های پایلوت
اجرای پروژه‌های آزمایشی در مقیاس کوچک برای آزمون فناوری‌های نوین هوش مصنوعی در محیط واقعی دولت. این رویکرد یک مدل همکاری ایجاد میکند که در آن دولت مشکلی را حل می‌کند، مردم خدمات بهتری دریافت می‌کنند و ورود هوش مصنوعی به خدمات دولتی در محیط کم ریسک آزمایش میشود.
  • آزمون کم‌ریسک فناوری‌های نوین
  • بهبود کیفیت خدمات عمومی
  • بازخورد ارزشمند برای توسعه
  • امکان گسترش در صورت موفقیت
راهکار دوم: هوش مصنوعی برای خیر عمومی
مشارکت در ابتکارات «AI for Good» که در آن دولت و شرکت‌های هوش مصنوعی در قالب مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها روی پروژه‌های عام‌المنفعه همکاری می‌کنند. هدف اصلی حل مسائل ملی و بشردوستانه است و همکاری فراتر از منافع تجاری شکل می‌گیرد.
  • تمرکز بر اهداف توسعه پایدار
  • جذب منابع و تخصص بین‌المللی
  • حل معضلات اجتماعی اساسی
  • تقویت اعتماد عمومی به فناوری
هر دو پیشنهاد به دولت کمک می‌کنند تا ضمن بهره‌گیری از نوآوری‌های روز، در جهت منافع ملی و خدمت‌رسانی بهتر به شهروندان گام بردارد. در ادامه جزئیات هر پیشنهاد، نمونه‌های عملی از کشورهای پیشرو، منافع کلیدی و گام‌های اجرایی تفصیلی ارائه می‌گردد.
مقدمه: ضرورت نوآوری و بهره‌گیری از هوش مصنوعی
تحول دیجیتال و نوآوری فناورانه به سرعت در حال تغییر چهره خدمات عمومی در سراسر جهان است. هوش مصنوعی به‌عنوان فناوری کلیدی این عصر، قابلیت ارتقای کارایی، دقت و سرعت خدمات دولتی را دارد. دولت‌ها با بهره‌گیری از هوش مصنوعی می‌توانند تصمیم‌گیری‌ها را هوشمندتر کنند، هزینه‌ها را کاهش دهند و کیفیت زندگی شهروندان را بهبود بخشند.
مرکز نوآوری سازمان اداری و استخدامی می‌تواند نقش راهبردی در شناسایی فرصت‌های به‌کارگیری هوش مصنوعی در بخش دولتی ایفا کند. برای بهره‌گیری موفق از این فرصت، همکاری نزدیک با بخش خصوصی به‌ویژه شرکت‌های پیشرو در حوزه هوش مصنوعی ضروری است. این همکاری امکان دسترسی دولت به جدیدترین فناوری‌ها و دانش تخصصی را فراهم می‌سازد.
افزایش کارایی
بهینه‌سازی فرایندهای اداری و کاهش زمان ارائه خدمات از طریق اتوماسیون هوشمند
تصمیم‌گیری مبتنی بر داده
تحلیل حجم عظیم اطلاعات و ارائه بینش‌های دقیق برای سیاست‌گذاری بهتر
کاهش هزینه‌ها
صرفه‌جویی در منابع و بودجه از طریق بهینه‌سازی مصرف و پیشگیری از هدررفت
دو رویکرد مکمل برای این همکاری وجود دارد که در ادامه پیشنهاد شده‌اند: یکی اجرای پروژه‌های پایلوت در خدمات عمومی و دیگری مشارکت در طرح‌های هوش مصنوعی برای خیر عمومی. هر یک از این رویکردها، سازوکاری عملی برای ورود نوآوری به دولت و تحقق اهداف تحول‌آفرین فراهم می‌کند.
پیشنهاد اول: پروژه‌های پایلوت در خدمات عمومی
در این راهکار، دولت امکان پیاده‌سازی آزمایشی فناوری‌ها و محصولات نوین یک شرکت هوش مصنوعی را در مقیاسی کوچک و کنترل‌شده فراهم می‌کند. این پایلوت‌ها روی یک خدمت یا مسئله مشخص در بخش دولتی اجرا می‌شوند تا کاربردهای عملی فناوری سنجیده شده و نتایج آن ارزیابی گردد.
اجرای پایلوت در محیط واقعی دولت، هم به شرکت فناور اجازه می‌دهد راه‌حل خود را در شرایط عملی بیازماید و بازخورد بگیرد، و هم به دولت فرصت می‌دهد با ریسک پایین یک نوآوری را محک بزند. در صورت موفقیت‌آمیز بودن پایلوت، می‌توان پروژه را به مقیاس بزرگ‌تر و ملی گسترش داد.
مرکز نوآوری در این میان نقش تسهیل‌گر و ناظر را بر عهده خواهد داشت. این رویکرد تاکنون در کشورهای پیشرو نتایج مثبتی داشته است و می‌تواند الگویی برای تحول خدمات عمومی کشور باشد.
مزایای پایلوت‌های خدمات عمومی
یک همکاری برد-برد-برد
منافع دولت
حل مسئله‌ای واقعی یا بهبود خدمت عمومی با ریسک کم و هزینه محدود
منافع مردم
دریافت خدمات سریع‌تر، دقیق‌تر و باکیفیت‌تر با تجربه‌ای بهتر
منافع شرکت
آزمایش محصول در محیط واقعی و کسب بازخورد ارزشمند برای بهبود
کاهش ریسک و هزینه
به‌دلیل محدود بودن دامنه و مقیاس پایلوت، ریسک شکست یا تبعات منفی به‌خوبی قابل کنترل است. هر دو طرف با سرمایه‌گذاری محدود می‌توانند امکان‌سنجی یک نوآوری را بررسی کنند، پیش از آنکه منابع عمده‌ای برای پیاده‌سازی گسترده صرف شود.
این رویکرد به دولت اجازه می‌دهد بدون مواجهه با تعهدات سنگین مالی یا اجرایی، فناوری‌های جدید را بسنجد. در صورت عدم موفقیت، می‌توان پروژه را متوقف کرد و درس‌های آموخته‌شده را در پروژه‌های بعدی به‌کار برد.
به‌طور خلاصه، مدل پایلوت یک مشارکت عملی و کم‌ریسک است که منافعی سه‌جانبه ایجاد می‌کند و می‌تواند زمینه‌ساز تحول‌های بزرگ‌تر در آینده باشد. این رویکرد امکان یادگیری سریع، اصلاح مسیر و بهینه‌سازی راه‌حل‌ها را قبل از سرمایه‌گذاری‌های بزرگ فراهم می‌آورد.
نمونه موردی: DeepMind و سرویس سلامت ملی انگلستان
یکی از نمونه‌های موفق مشارکت دولت با شرکت‌های هوش مصنوعی، پروژه‌ی مشترک شرکت دیپ‌مایند (DeepMind) وابسته به گوگل با سرویس سلامت ملی انگلستان (NHS) است. در این همکاری پنج‌ساله، دیپ‌مایند با چند بیمارستان NHS برای توسعه و آزمون یک سامانه هوش مصنوعی همکاری کرد.
1
شناسایی مسئله
تأخیر در تشخیص نارسایی حاد کلیه و خطر برای جان بیماران
2
توسعه راه‌حل
طراحی نرم‌افزار Streams با تحلیل خودکار نتایج آزمایش‌ها
3
آزمایش پایلوت
اجرا در چند بیمارستان منتخب و دریافت بازخورد پزشکان
4
نتایج موفق
هشدار زودهنگام به کادر درمان و نجات جان بیماران
حاصل این مشارکت، نرم‌افزار Streams بود که با تحلیل خودکار نتایج آزمایش‌های بیماران، به کادر درمان هشدار زودهنگام درباره‌ی خطر نارسایی حاد کلیه می‌داد. پیش از این، تشخیص نارسایی کلیه ممکن بود با تأخیر انجام شود و جان بیماران به خطر بیفتد.
با استفاده از Streams، پزشکان و پرستاران بلافاصله از نتایج بحرانی مطلع می‌شدند و می‌توانستند سریع‌تر مداخله کنند. این پروژه نشان داد که چگونه نزدیک کردن متخصصان بالینی و مهندسان نرم‌افزار می‌تواند به ایجاد ابزاری بینجامد که جان انسان‌ها را نجات دهد.
5
سال
مدت همکاری
100K+
بیمار
تحت پوشش
موفقیت این پایلوت زمینه را برای گسترش استفاده از این سامانه در سایر مراکز درمانی فراهم کرد. نمونه دیپ‌مایند و NHS یک الگوی الهام‌بخش از همکاری برد-برد میان دولت و شرکت فناوری برای حل یک مشکل عمومی است.
نمونه‌های موفق دیگر از پایلوت‌های هوش مصنوعی
چت‌بات‌های شهری نیویورک
شهرداری نیویورک با همکاری استارت‌آپ‌ها، چت‌بات‌های هوشمند برای پاسخ‌گویی به سؤالات شهروندان درباره خدمات شهری توسعه داد. این پایلوت توانست بخش قابل توجهی از سوالات عمومی را پاسخ دهد و فشار کاری بر مراکز تماس را کاهش دهد.
بهینه‌سازی مصرف انرژی
پروژه‌های پایلوت برای مدیریت هوشمند انرژی در ساختمان‌های دولتی با استفاده از حسگرهای هوشمند و یادگیری ماشین. الگوریتم‌های هوش مصنوعی با تحلیل الگوهای مصرف، سیستم‌های سرمایش و گرمایش را بهینه تنظیم کردند و تا ۲۰٪ کاهش مصرف برق ایجاد کردند.
مدیریت هوشمند ترافیک
چندین شهر از هوش مصنوعی برای بهینه‌سازی زمان‌بندی چراغ‌های راهنمایی و کاهش ترافیک استفاده کردند. سیستم‌های هوشمند با تحلیل جریان وسایل نقلیه در زمان واقعی، چراغ‌ها را به صورت پویا تنظیم می‌کنند.
عوامل کلیدی موفقیت در اجرای پایلوت‌ها
01
انتخاب درست مسئله و مقیاس
پروژه پایلوت باید بر روی مشکلی متمرکز شود که هم برای دولت اولویت‌دار است و هم راه‌حل هوش مصنوعی برای آن موجود و آزمون‌پذیر می‌باشد. مقیاس اجرا باید کوچک ولی معنادار باشد.
02
حمایت و مشارکت ذی‌نفعان
لازم است از ابتدا حمایت مدیران ارشد دستگاه دولتی مربوطه جلب شود و کاربران نهایی نیز در جریان باشند. مشارکت دادن متخصصان حوزه در طراحی و اجرا، موفقیت را تضمین می‌کند.
03
چارچوب حقوقی و امنیتی مناسب
پیش از اجرا باید الزامات حقوقی مانند حفظ حریم خصوصی داده‌های شهروندان و امنیت اطلاعات کاملاً رعایت شود. تنظیم تفاهم‌نامه یا قرارداد مشخص، مسئولیت‌ها و حقوق طرفین را شفاف می‌کند.
04
ارزیابی مستمر و انعطاف‌پذیری
شاخص‌های کلیدی عملکرد باید از پیش تعریف شوند و در طی پایلوت پایش گردند. اگر در میانه راه مشکلی دیده شد، تیم مشترک باید انعطاف‌پذیر عمل کرده و اصلاحات لازم را انجام دهد.
05
مستندسازی و اشتراک دانش
نتایج و آموخته‌های پایلوت باید به‌خوبی مستند شوند تا در صورت موفقیت برای تعمیم پروژه و در صورت عدم موفقیت برای درس‌آموزی مفید باشند.
نقش مرکز نوآوری در تسهیل پایلوت‌ها
مرکز نوآوری سازمان اداری و استخدامی می‌تواند به عنوان نهاد تسهیل‌گر و ناظر عالی در اجرای پایلوت‌های فناوری نقش کلیدی ایفا کند. این مرکز با اختیار فرابخشی خود، می‌تواند موانع بوروکراتیک را برطرف کند و هماهنگی لازم میان واحدهای مختلف دولتی و تیم توسعه هوش مصنوعی الفبا را تسهیل نماید.
شناسایی حوزه‌ها
بررسی چالش‌ها و نیازهای دستگاه‌های دولتی و تعیین حوزه‌های مناسب برای بهبود
جذب شریک فناور
برگزاری فراخوان و انتخاب شرکت‌های توانمند پس از ارزیابی دقیق
هماهنگی بین‌بخشی
تسهیل تعاملات لازم و رفع موانع اداری میان واحدهای مختلف
حمایت مدیریتی
جلب حمایت مدیران ارشد و پیگیری رفع موانع اجرایی
نظارت و ارزیابی
پایش پیشرفت پروژه و ارائه گزارش نتایج برای تصمیم‌گیری
مقیاس‌بندی موفقیت
تهیه نقشه راه گسترش پایلوت‌های موفق به سایر بخش‌ها
از پایلوت موفق تا پیاده‌سازی گسترده
پس از اتمام موفقیت‌آمیز یک پایلوت، مرحله بعدی تعمیم و مقیاس‌بندی آن است. اگر نتایج ارزیابی نشان دهد که نوآوری مورد آزمایش به بهبود معنادار در خدمت عمومی منجر شده، دولت می‌تواند تصمیم بگیرد آن را در سطح گسترده‌تر به‌کار گیرد.
تدوین طرح گسترش
برنامه‌ریزی برای پیاده‌سازی مرحله‌ای شامل تأمین بودجه، آماده‌سازی زیرساخت و آموزش کاربران
اجرای تدریجی
گسترش پروژه به واحدها یا مناطق مختلف با ارزیابی مستمر در هر مرحله
اشتراک‌گذاری تجربه
ارائه داستان موفقیت در مجامع بین‌المللی و امکان صادرات فناوری
مزایای گسترش موفقیت
  • بهره‌مندی گسترده‌تر شهروندان از خدمات بهبود‌یافته
  • صرفه‌جویی اقتصادی در مقیاس ملی
  • ارتقای اعتبار بین‌المللی کشور
  • تقویت زیست‌بوم نوآوری داخلی
  • امکان صادرات راه‌حل به سایر کشورها
نکات کلیدی
مهم است که در مرحله گسترش نیز ارزیابی مستمر انجام شود تا هر گونه مشکل پیش‌بینی‌نشده سریعا برطرف گردد. داشتن یک تیم پشتیبانی فنی قوی و برنامه آموزش جامع برای کاربران جدید، عوامل حیاتی موفقیت در این مرحله هستند.
پیشنهاد دوم: هوش مصنوعی برای خیر عمومی
دومین راهکار پیشنهادی، ورود فعال مرکز نوآوری سازمان اداری و استخدامی به طرح‌ها و ابتکاراتی است که به‌طور خاص با هدف حل مسائل اجتماعی و بشردوستانه از طریق هوش مصنوعی شکل می‌گیرند. اصطلاح AI for Good به پروژه‌ها و برنامه‌هایی اشاره دارد که در آن‌ها فناوری هوش مصنوعی برای پیشبرد اهداف عام‌المنفعه، توسعه پایدار و کمک به گروه‌های آسیب‌پذیر به کار گرفته می‌شود.
بسیاری از شرکت‌های بزرگ فناوری جهان دارای برنامه‌های مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) در حوزه هوش مصنوعی هستند و بودجه و تخصص خود را وقف مسائل خیرخواهانه می‌کنند. پیشنهاد ما این است که مرکز نوآوری، با شناسایی حوزه‌های اجتماعی اولویت‌دار کشور، زمینه مشارکت این برنامه‌ها و منابع بخش خصوصی را در پروژه‌های دولتی فراهم نماید.
در این مدل همکاری، هدف اصلی نه کسب سود تجاری، بلکه منافع عمومی و ملی است. دولت از توان فنی و حتی کمک‌های مالی شرکت‌ها بهره‌مند می‌شود تا مشکلی اساسی را حل کند، و شرکت نیز ایفای نقش مسئولیت اجتماعی خود را در راستای ماموریت‌های بشردوستانه انجام می‌دهد.
هدف اجتماعی
تمرکز بر حل مسائل بشردوستانه
مشارکت جهانی
همکاری با ابتکارات بین‌المللی
هم‌سویی مسئولیت اجتماعی با اولویت‌های دولت
محیط‌ زیست و اقلیم
برنامه‌های CSR شرکت‌هایی مانند مایکروسافت بر پروژه‌های محیط‌‌ زیستی و اقلیمی متمرکز شده‌اند. اگر مدیریت منابع آب یا کاهش آلاینده‌ها از اولویت‌های کشور باشد، می‌توان از برنامه‌های AI for Earth برای پشتیبانی فنی و مالی بهره برد.
سلامت و بهداشت
گوگل و سایر شرکت‌ها در حوزه‌های سلامت و مدیریت بحران مشارکت دارند. پروژه‌هایی برای بهبود دسترسی به خدمات درمانی یا تشخیص زودهنگام بیماری‌ها می‌تواند از این منابع حمایت شود.
آموزش و پرورش
بسیاری از شرکت‌های فناوری در حوزه آموزش مبتنی بر هوش مصنوعی فعالیت اجتماعی دارند. برای بهبود دسترسی مناطق محروم به آموزش کیفی، می‌توان از این منابع استفاده کرد.
نقطه بهینه‌ی همکاری آنجاست که اولویت یک دولت با زمینه تخصصی و مورد علاقه یک برنامه CSR شرکتی تلاقی کند. نقش مرکز نوآوری می‌تواند "وصل کردن این دو جهان" باشد: شناسایی آن دسته از برنامه‌های AI محور شرکت‌ها که با نیازهای کشور هم‌راستا هستند و برقراری ارتباط با آن شرکت‌ها برای تعریف پروژه مشترک.
حرکت جهانی «هوش مصنوعی برای خیر عمومی»
ایده استفاده از هوش مصنوعی در خدمت اهداف بشردوستانه به یک جنبش جهانی تبدیل شده است. سازمان ملل متحد طی سال‌های اخیر با همکاری دولت‌ها، بخش خصوصی و جامعه مدنی، ابتکار AI for Good را راه‌اندازی کرده است.
اجلاس جهانی AI for Good
هر سال در اجلاس جهانی هوش مصنوعی برای خیر عمومی که در ژنو برگزار می‌شود، نمایندگان دولت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی، شرکت‌های بزرگ فناوری و نهادهای مدنی گرد هم می‌آیند. هدف این اجلاس تدوین راهبردها، تبادل تجربیات و ارائه توصیه‌هایی برای به‌کارگیری هوش مصنوعی در جهت تحقق اهداف توسعه پایدار سازمان ملل است.
اهداف توسعه پایدار
این اهداف شامل طیف وسیعی از اولویت‌ها مانند ریشه‌کنی فقر، آموزش باکیفیت، سلامت و رفاه، برابری جنسیتی، انرژی پاک، آب سالم، اقدام اقلیمی و غیره می‌شود. هوش مصنوعی می‌تواند به بسیاری از این اهداف سرعت ببخشد.
ریشه‌کنی فقر
آموزش باکیفیت
سلامت و رفاه
آب سالم
انرژی پاک
اقدام اقلیمی
برای ایران نیز مشارکت در این گفت‌وگوی جهانی می‌تواند مفید باشد. مرکز نوآوری سازمان اداری و استخدامی می‌تواند با رصد این رویدادها و شبکه‌سازی با سازمان‌های بین‌المللی و شرکت‌های مطرح، کشور را در جریان آخرین ابتکارات قرار دهد و حتی برای پروژه‌های داخلی حمایت و راهنما دریافت کند.
عرصه‌های پیشنهادی برای پروژه‌های AI for Good
1
کاهش فقر و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر
به‌کارگیری هوش مصنوعی برای شناسایی خودکار خانواده‌های نیازمند از طریق تحلیل داده‌های اقتصادی-اجتماعی و هدفمند کردن یارانه‌ها. استفاده از هوش مصنوعی برای پایش قیمت‌ها و پیش‌بینی بحران‌های معیشتی تا دولت سریع‌تر مداخله حمایتی انجام دهد.
2
بهبود آموزش و پرورش با یادگیری ماشینی
توسعه سامانه‌های آموزش شخصی‌سازی‌شده با هوش مصنوعی که کیفیت یادگیری دانش‌آموزان خصوصاً در مناطق محروم را ارتقا دهد. پلتفرم‌های آموزشی هوشمند که سطح یادگیری و نقاط ضعف هر دانش‌آموز را تشخیص داده و محتوای متناسب ارائه می‌کنند.
3
مقابله با تغییرات اقلیمی و حفاظت محیط‌ زیست
استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای پایش و پیش‌بینی پدیده‌های اقلیمی و مدیریت منابع طبیعی. سامانه‌هایی که تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های هواشناسی را تحلیل کنند تا آتش‌سوزی‌های جنگلی یا خشکسالی را پیش‌بینی کرده و هشدارهای لازم را زودهنگام صادر نمایند.
نمونه موردی: برنامه AI for Earth مایکروسافت
50M+
دلار
بودجه اختصاص‌یافته
500+
پروژه
حمایت‌شده
شرکت مایکروسافت در چارچوب مسئولیت اجتماعی خود، برنامه‌ای به نام AI for Earth راه‌اندازی کرده است که متمرکز بر حمایت از طرح‌های محیط‌ زیستی به کمک هوش مصنوعی است. این برنامه با بودجه‌ای چند ده میلیون دلاری، به پژوهشگران، استارت‌آپ‌ها و سازمان‌های دولتی یا غیردولتی که روی مسائل محیط‌زیستی کار می‌کنند کمک فنی و مالی ارائه می‌دهد.
برای مثال، AI for Earth تاکنون از پروژه‌هایی برای حفاظت از گونه‌های در حال انقراض با بینایی کامپیوتر، پیش‌بینی آلودگی آب با تحلیل داده‌های سنجش از دور، و مدیریت هوشمند کشاورزی برای کاهش مصرف آب و سموم دفع آفات حمایت کرده است.
01
حفاظت از تنوع زیستی
تشخیص خودکار حیوانات در حال انقراض از طریق تصاویر دوربین‌های حیات‌وحش
02
مدیریت منابع آب
پیش‌بینی آلودگی و کیفیت آب با تحلیل داده‌های ماهواره‌ای
03
کشاورزی پایدار
بهینه‌سازی مصرف آب و کاهش استفاده از سموم شیمیایی
مرکز نوآوری می‌تواند با شناسایی مشکلات محیط‌ زیستی کشور، از برنامه‌هایی نظیر AI for Earth کمک بگیرد. این کمک می‌تواند در قالب اعطای اعتبار تحقیقاتی، دسترسی به سرویس‌های ابری و ابزارهای AI، یا مشاوره تخصصی باشد.
نمونه موردی: پیش‌بینی سیل در هند با کمک گوگل
یکی از موفق‌ترین نمونه‌های AI for Good، پروژه پیش‌بینی سیلاب است که با مشارکت شرکت گوگل و سازمان‌های دولتی هند اجرا شده است. هند هر ساله از سیلاب‌های شدید در فصل باران‌های موسمی آسیب‌های جانی و مالی فراوانی می‌بیند.
1
تشخیص نیاز
شناسایی مشکل تأخیر در هشدار سیلاب و تلفات ناشی از آن
2
توسعه مدل
ایجاد مدل‌های یادگیری ماشین با پردازش حجم عظیم داده‌های هواشناسی و تاریخی
3
همکاری دولتی
تفاهم با کمیسیون مرکزی آب هند و دریافت داده‌های رودخانه‌ها
4
اجرا و هشدار
راه‌اندازی سیستم هشدار زودهنگام از طریق پیامک و اعلان موبایل
5
نتایج موفق
نجات جان هزاران نفر با اطلاع‌رسانی به‌موقع به ساکنان مناطق پرخطر
این سامانه توانست جان هزاران نفر را در مناطق پرخطر نجات دهد زیرا مردم ساعات یا حتی روزهایی زودتر از وقوع سیل مطلع می‌شدند. دولت هند از این پروژه به عنوان یک دستاورد بزرگ یاد کرد که نمونه موفقی از به‌کارگیری فناوری نوین برای حفظ جان شهروندان است.
این پروژه نشان می‌دهد که چگونه یک شرکت فناوری می‌تواند در نقش یک شریک استراتژیک برای دولت ظاهر شود. اکنون این فناوری به سایر کشورها نیز گسترش یافته و نمونه‌ای الهام‌بخش برای همکاری‌های بشر‌دوستانه مبتنی بر هوش مصنوعی است.
72%
دقت پیش‌بینی
48h
زمان هشدار
ویژگی‌های کلیدی همکاری‌های AI for Good
هدف اجتماعی در مرکز توجه
برخلاف پروژه‌های معمول که موفقیت با معیارهای مالی سنجیده می‌شود، در اینجا معیار اصلی موفقیت، تأثیر اجتماعی و عمومی است. همه تصمیمات با این پرسش سنجیده می‌شوند که آیا به بهبود زندگی مردم کمک کرده است.
مشارکت چندبخشی
این ابتکارات معمولاً نیازمند همکاری فراتر از دو بازیگر دولت و شرکت هستند. اغلب سازمان‌های بین‌المللی، دانشگاه‌ها، و سازمان‌های مردم‌نهاد نیز در کنار دولت و شرکت خصوصی به کار گرفته می‌شوند.
غیرانتفاعی بودن و سرمایه‌گذاری مشترک
شرکت فناوری معمولاً بخشی از منابع را به صورت بلاعوض یا کمک هزینه اختصاص می‌دهد. دولت نیز ممکن است سرمایه‌گذاری مالی یا نیروی انسانی و داده در اختیار پروژه بگذارد.
توجه به اخلاق و شفافیت
استانداردهای اخلاقی و شفافیت بالایی رعایت می‌شود. الگوریتم‌ها و کدها تا حد امکان منبع‌باز هستند یا گزارش‌های شفافیت منتشر می‌شود تا جامعه از اهداف و روش‌ها مطلع باشد.
هم‌راستایی با اهداف بین‌المللی
بسیاری از این همکاری‌ها به‌طور مستقیم خود را ذیل چارچوب‌های بین‌المللی مانند اهداف توسعه پایدار تعریف می‌کنند. این هم‌راستایی، مشروعیت و حمایت سیاسی بیشتری برای پروژه به ارمغان می‌آورد.
منافع دولت و جامعه از پروژه‌های AI for Good
حل مؤثرتر معضلات اجتماعی
مسائل پیچیده‌ای نظیر فقر، آلودگی، بیماری‌های فراگیر یا بلایای طبیعی با روش‌های سنتی به‌کندی حل می‌شوند. هوش مصنوعی با تحلیل داده‌های گسترده، راه‌حل‌های خلاقانه و کم‌هزینه‌تری ارائه می‌دهد.
افزایش اعتماد عمومی
وقتی مردم ببینند فناوری‌های نوین برای بهبود زندگی آنان به کار می‌رود، نگرش مثبت‌تری به فناوری پیدا می‌کنند. دولت نیز به عنوان تسهیل‌گر پیشرفت و حامی رفاه عمومی جلوه می‌کند.
تقویت دیپلماسی فناورانه
موفقیت در پروژه‌های AI for Good می‌تواند نام کشور را به عنوان پیشگام نوآوری‌های بشر‌دوستانه مطرح کند و امکان جلب همکاری‌ها و سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی بیشتری را فراهم آورد.
توسعه زیست‌بوم نوآوری
وقتی دولت پروژه‌های AI for Good را حمایت کند، اکوسیستم استارت‌آپی و تحقیقاتی داخلی نیز فعال می‌شود. نیروی انسانی متخصص برای حل مشکلات بومی تربیت می‌شود.
هم‌افزایی منابع
همکاری با بخش خصوصی به دولت اجازه می‌دهد بخشی از بار سرمایه‌گذاری را به اشتراک بگذارد. شرکت‌ها منابع مالی و فنی خود را به میان می‌آورند و با بودجه‌ای کمتر می‌توان پروژه را پیش برد.
نقش مرکز نوآوری در پروژه‌های خیر عمومی
تعیین اولویت‌های ملی
بررسی و اولویت‌بندی حوزه‌های اجتماعی-توسعه‌ای که نیاز مبرم به بهبود دارند و تعیین حوزه‌هایی که با هوش مصنوعی قابل تقویت هستند
برقراری ارتباط با شرکت‌ها
جست‌وجوی برنامه‌ها یا شرکت‌هایی که در زمینه مربوطه فعالیت CSR دارند و آغاز مذاکرات برای همکاری
تعریف پروژه و چارچوب
ابتکار عمل در تعریف پروژه، مشخص کردن دامنه و توافق درباره نحوه مشارکت و سهم هر طرف
مدیریت و نظارت
تسهیل پیشبرد امور، رفع موانع و نظارت بر حسن اجرای تعهدات طرفین
سنجش اثرات و گزارش‌دهی
ارزیابی دستیابی به اهداف اجتماعی با شاخص‌های ملموس و انتشار شفاف نتایج
نهادینه‌سازی و توسعه
تبدیل نتایج موفق به خدمات دائمی دولت و برنامه‌ریزی برای نگهداری بلندمدت
هم‌سویی با منافع ملی و اسناد توسعه
هر دو پیشنهاد مطرح‌شده به‌طور مستقیم در خدمت منافع ملی کشور و تحقق اهداف کلان توسعه‌ای هستند. این پروژه‌ها نه تنها منافاتی با مأموریت‌ها و منافع ملی ندارند بلکه مستقیماً آن‌ها را پشتیبانی می‌کنند.
ارتقای کیفیت خدمات دولتی
اجرای پایلوت‌های فناوری دقیقا گامی در جهت بهبود خدمات است. وقتی خدمات کاراتر و هوشمندتر شوند، رضایت شهروندان افزایش می‌یابد و سرمایه اجتماعی تقویت می‌شود.
افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها
هوش مصنوعی می‌تواند بسیاری از فرایندهای وقت‌گیر را خودکار کرده و تصمیم‌ها را بهینه کند. نتیجه نهایی می‌تواند استفاده بهینه‌تر از منابع ملی باشد.
توانمندسازی سرمایه انسانی
همکاری با شرکت‌های AI دانشی را به بخش دولتی منتقل می‌کند و ظرفیت سرمایه انسانی کشور را بالا می‌برد. این توسعه اشتغال تخصصی و تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان را در پی دارد.
تحقق اهداف توسعه پایدار
ورود به پروژه‌های AI for Good عملاً کمک به تحقق اهداف توسعه پایدار در کشور است. این امر چهره‌ای مسئول و همکار برای ایران در جامعه جهانی ترسیم می‌کند.
افزایش مشروعیت دولت الکترونیک
هر اندازه دولت در استفاده از فناوری‌های نوین فعال‌تر باشد، شهروندان اعتماد بیشتری به برنامه‌های دولت الکترونیک پیدا می‌کنند.
چالش‌ها در اجرای پایلوت‌های فناوری
1
مقاومت در برابر تغییر
برخی کارکنان ممکن است نسبت به ورود فناوری جدید نگرانی نشان دهند. راهکار: آگاه‌سازی و آموزش قبل از اجرا، جلب نظر ذی‌نفعان در تصمیم‌گیری‌ها تا خود را جزئی از پروژه بدانند.
2
موانع بروکراتیک و قانونی
فرایندهای اداری سخت‌گیرانه می‌تواند سرعت اجرا را کند کند. راهکار: پیگیری مجوزهای خاص و انعطاف‌های قانونی، تعریف Sandbox Regulatory برای پایلوت‌ها.
3
دسترسی به داده‌های باکیفیت
موفقیت پروژه‌های AI وابسته به داده‌های مناسب است. راهکار: پیش‌پردازش و آماده‌سازی داده به عنوان بخشی از پروژه، جمع‌آوری داده‌های جدید در صورت نیاز.
4
نگرانی‌های امنیتی و حریم خصوصی
استفاده از داده‌های دولتی حساسیت بالایی دارد. راهکار: رعایت استانداردهای سخت‌گیرانه امنیت سایبری، شفافیت با مردم درباره نحوه استفاده از داده‌ها.
5
احتمال عدم موفقیت فنی
هر پایلوتی ممکن است به نتیجه دلخواه نرسد. راهکار: اجرا در مقیاس کوچک، طراحی مرحله‌بندی شده، داشتن پلن جایگزین برای مدیریت ریسک.
چالش‌ها در مشارکت‌های AI برای خیر عمومی
تطابق اهداف و انتظارات
گاهی دیدگاه دولت و شرکت در مورد جزئیات پروژه متفاوت است. دولت دنبال حل مشکل در جامعه خاص است در حالی که شرکت ممکن است به دنبال دستاورد فنی یا تبلیغاتی گسترده‌تری باشد.
  • تعریف شفاف اهداف از ابتدا
  • توافق روشن بر انتظارات هر طرف
  • نوشتن دقیق تفاهم‌نامه
پایداری و تداوم پس از پایان حمایت
برنامه‌های CSR معمولاً بازه زمانی یا بودجه محدودی دارند. نگرانی این است که پس از اتمام دوره حمایت شرکت، پروژه رها شود.
  • برنامه‌ریزی پایداری از همان ابتدا
  • تعهد به انتقال دانش
  • تأمین منابع جایگزین
سنجش اثرات اجتماعی
در پروژه‌های اجتماعی ارزیابی تأثیر دشوارتر است. راهکار: تعریف شاخص‌های ارزیابی معنادار، چارچوب علمی برای سنجش اثرات، جمع‌آوری داده پیش و پس از پروژه.
هماهنگی چند جانبه
این طرح‌ها اغلب چندین شریک دارند. راهکار: ایجاد ساختار حکمرانی پروژه، تشکیل کمیته راهبری با حضور نمایندگان همه طرف‌ها.
مقاومت اجتماعی
ممکن است جامعه محلی نسبت به فناوری بی‌اعتماد باشد. راهکار: فرهنگ‌سازی و مشارکت جامعه، آموزش گروه هدف، شفافیت درباره مزایا.
گام‌های عملی: اجرای پایلوت‌های فناوری
1
شناسایی نیاز اولویت‌دار
ظرف ۱-۲ ماه، مرکز نوآوری با نظرسنجی از دستگاه‌ها یک حوزه مناسب برای پایلوت انتخاب می‌کند
2
انتخاب شریک اجرایی
فراخوان یا جستجوی شرکت‌های توانمند و انتخاب بهترین گزینه با سابقه مناسب
3
تعریف دقیق پروژه
کارگاه مشترک برای تعریف مسئله، محدوده پایلوت، شاخص‌های موفقیت و برنامه زمان‌بندی
4
اجرای پایلوت (۳-۶ ماه)
توسعه، نصب و راه‌اندازی راهکار هوش مصنوعی با نظارت مستمر مرکز نوآوری
5
ارزیابی میانی
بررسی عملکرد در میانه دوره و اعمال تنظیمات لازم در صورت نیاز
6
جمع‌بندی و ارزیابی نهایی
مقایسه نتایج با شاخص‌های هدف و تهیه گزارش جامع
7
تصمیم‌گیری برای گسترش
برنامه‌ریزی برای تعمیم پروژه در صورت موفقیت یا استخراج دلایل در صورت ناموفق بودن
8
اطلاع‌رسانی موفقیت
انعکاس دستاورد در سطح دولت و رسانه‌ها برای جلب حمایت گسترده‌تر
گام‌های عملی: پروژه‌های AI برای خیر عمومی
تعریف مسئله اجتماعی اولویت‌دار
تعیین یک مشکل حاد یا هدف توسعه‌ای مشخص که تأثیر ملموسی بر زندگی مردم دارد
تحقیق روی برنامه‌های CSR موجود
بررسی برنامه‌های مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و یافتن نقاط اشتراک با اولویت‌های کشور
تماس و شبکه‌سازی
برقراری ارتباط با مسئولین برنامه CSR و ارائه خلاصه مسئله و ایده پیشنهادی
تشکیل کارگروه مشترک
طراحی پروژه با حضور نمایندگان دولت، تیم فنی شرکت و کارشناسان مستقل
توافق و شروع پروژه
تنظیم تفاهم‌نامه همکاری و کلید خوردن رسمی پروژه
اجرای مرحله‌ای
پیاده‌سازی با مشارکت ذی‌نفعان محلی و دریافت بازخورد مداوم
ارزیابی و مستندسازی اثر
سنجش میزان تغییر مثبت با داده‌های قبل و بعد
گسترش یا الگوگیری
تصمیم‌گیری درباره ادامه و گسترش پروژه موفق
اطلاع‌رسانی عمومی
انتشار دستاوردها و نشان دادن همکاری موفق دولت و شرکت
ارزیابی و سنجش موفقیت پروژه‌ها
معیارهای کوتاه‌مدت
در پایان دوره اجرای پایلوت یا فاز اول، شاخص‌های عملکرد کلیدی بررسی می‌شوند:
  • کاهش زمان ارائه خدمت
  • دقت سیستم AI در پیش‌بینی یا تصمیم‌گیری
  • میزان صرفه‌جویی مالی
  • تعداد کاربران تحت پوشش
  • میزان رضایت ذی‌نفعان مستقیم
معیارهای بلندمدت
برخی نتایج اصلی در بلندمدت خود را نشان می‌دهند:
  • رضایت شهروندان از خدمات
  • کاهش هزینه‌های عملیاتی
  • کاهش تلفات یا خسارات
  • بهبود شاخص‌های اجتماعی
  • ارتقای کیفیت زندگی
نظارت بی‌طرفانه
مشارکت نهاد یا کارشناسان مستقل در ارزیابی نهایی برای جمع‌بندی معتبر نتایج. استفاده از همکاری دانشگاهیان برای تحلیل داده‌ها و تائید یافته‌ها.
مستندسازی و انتشار
نتیجه ارزیابی چه موفقیت و چه عدم موفقیت باشد، باید مدون و منتشر شود. انتشار گزارش نهایی باعث یادگیری سایر دستگاه‌ها و نشان‌دهنده شفافیت دولت است.
آنچه اندازه‌گیری شود به انجام می‌رسد. با تعریف اهداف شفاف و اندازه‌گیری مستمر، پروژه‌ها از مسیر خود منحرف نمی‌شوند و در پایان می‌توان درباره ادامه یا عدم ادامه آن‌ها تصمیم آگاهانه گرفت.
چشم‌انداز آینده و افق بلندمدت
اجرای موفق پیشنهادهای ارائه‌شده می‌تواند آغازگر تحولی بزرگ‌تر در نحوه اداره امور عمومی در کشور باشد. چشم‌انداز ما، دولتی است که نوآوری را نه به صورت امری جانبی، بلکه به عنوان بخشی از هسته مأموریت خود در بر گرفته است.
دولت یادگیر
ارتباط پایدار
حل معضلات
پیشتاز منطقه
افزایش اعتماد
دولتی یادگیر و نوآور
با انجام مستمر پروژه‌های پایلوت و خیر عمومی، فرهنگ آزمایش، یادگیری و مقیاس‌دهی در بدنه دولت نهادینه خواهد شد. کارمندان دولت می‌آموزند که می‌توان روش‌های جدید را امتحان کرد، از شکست‌ها درس گرفت و موفقیت‌ها را توسعه داد.
ارتباط پایدار با زیست‌بوم فناوری
به جای همکاری‌های مقطعی، یک ارتباط ساختاریافته و دائمی بین دولت و شرکت‌های فناوری شکل خواهد گرفت. مرکز نوآوری می‌تواند یک شبکه یا مجمع منظم ایجاد کند که در آن متخصصان بخش دولتی و شرکت‌های AI گردهم آیند.
فوریت اقدام و خطرات در صورت انفعال

نکته مهم: اکنون زمان مناسبی برای آغاز اینگونه همکاری‌هاست و تأخیر در این مسیر می‌تواند هزینه‌زا باشد.
شتاب تحولات فناوری
هوش مصنوعی با سرعت شگفت‌انگیزی در حال پیشرفت است. اگر دولت در بهره‌گیری از این موج نوآوری تعلل کند، شکاف میان امکانات بالقوه و وضعیت موجود خدمات عمومی هر روز بیشتر می‌شود.
انتظارات رو به رشد شهروندان
نسل جدید شهروندان که با فناوری خو گرفته‌اند، توقع خدمات دیجیتال و هوشمند از دولت دارند. اگر نتوانیم همگام با این انتظارات حرکت کنیم، نارضایتی عمومی افزایش خواهد یافت.
پیشروی سایر کشورها
کشورهای دیگر به سرعت در حال سرمایه‌گذاری روی هوش مصنوعی در بخش عمومی هستند. اگر ما اکنون اقدام نکنیم، ممکن است در عرصه رقابت منطقه‌ای و جهانی از قافله عقب بمانیم.
تداوم مشکلات مزمن
خیلی از چالش‌های کشور نیاز به راه‌حل‌های نو دارند. تعلل در آزمایش رویکردهای مبتنی بر داده و هوش مصنوعی یعنی پذیرش ضمنی تداوم وضعیت موجود.
با در نظر داشتن این نکات، روشن است که اقدام امروز ضامن آینده‌ای بهتر است. ابتکار عمل را باید به دست گرفت و حتی اگر از قدم‌های کوچک شروع می‌کنیم، مسیر را هرچه زودتر بگشاییم.
نتیجه‌گیری و توصیه نهایی
در این گزارش، دو رویکرد عملی برای تزریق نوآوری‌های هوش مصنوعی به بخش دولتی تشریح شد: نخست اجرای پایلوت‌های کنترل‌شده برای بهبود خدمات عمومی و دوم مشارکت در پروژه‌های انسان‌دوستانه و عام‌المنفعه مبتنی بر هوش مصنوعی.
هر دو راهکار با ارائه مثال‌های واقعی و تحلیل منافع، به عنوان مسیرهایی کم‌ریسک ولی پربازده معرفی گردیدند.
مرکز نوآوری سازمان اداری و استخدامی می‌تواند موتور محرک تحول دیجیتال دولت باشد و با ایجاد پل ارتباطی میان دولت و شرکت‌های برتر فناوری، زمینه جهشی در کارآمدی، شفافیت و پاسخ‌گویی بخش عمومی را فراهم آورد.
توصیه اصلی
هر دو پیشنهاد به موازات هم دنبال شوند؛ چرا که مکمل یکدیگرند
اقدام فوری
تشکیل تیم کاری ویژه برای پیگیری دو محور در مرکز نوآوری
برنامه ۶ ماهه
تعریف و اجرای نخستین پایلوت و شروع یک پروژه AI for Good
منافع چندگانه همکاری با شرکت‌های هوش مصنوعی
بهره‌گیری از ظرفیت شرکت‌های هوش مصنوعی نه تنها تهدیدی برای حاکمیت یا بودجه دولت نیست، بلکه فرصتی کم‌نظیر برای تحقق مأموریت‌های حاکمیتی در سطحی بالاتر است. این همکاری‌ها مصداق مشارکت عمومی-خصوصی در عرصه دانش‌بنیان است که منافع آن مستقیم به مردم و پیشرفت کشور خواهد رسید.
دسترسی به فناوری
انتقال دانش
صرفه‌جویی هزینه
سرعت اجرا
ارتقای کیفیت
توسعه زیست‌بوم
برای دولت
  • حل مسائل واقعی
  • بهبود خدمات
  • کاهش هزینه‌ها
  • افزایش کارایی
برای مردم
  • خدمات بهتر
  • دسترسی آسان‌تر
  • پاسخ‌گویی سریع‌تر
  • کیفیت زندگی بالاتر
برای کشور
  • توسعه فناوری
  • اشتغال دانش‌بنیان
  • اعتبار بین‌المللی
  • پیشرفت ملی
فراخوان به اقدام
زمان برای حرکت فرا رسیده است
امیدواریم با حمایت و درایت مدیریت ارشد، این ایده‌ها به مرحله عمل برسند و فصل نوینی در نوآوری دولتی رقم بخورد. مرکز نوآوری سازمان اداری و استخدامی می‌تواند با اتخاذ رویکردی فعال، آینده‌نگر و عمل‌گرا، پیشتاز تحول دیجیتال در بخش دولتی کشور شود.
بنیان
تشکیل تیم و آماده‌سازی زیرساخت
آزمایش
اجرای پایلوت‌های اولیه
یادگیری
ارزیابی و بهبود مستمر
گسترش
مقیاس‌بندی موفقیت‌ها
تحول
نهادینه‌سازی نوآوری
رهبری
پیشتاز منطقه‌ای
پیام پایانی
این پیشنهاد دعوتی است به ساختن آینده‌ای بهتر؛ آینده‌ای که در آن دولت با استفاده از نوآورترین ابزارها، در خدمت شهروندان است و فناوری در راستای خیر عمومی و منافع ملی به کار گرفته می‌شود. با اقدام امروز، می‌توانیم این چشم‌انداز را به واقعیت تبدیل کنیم.